Rząd 28 października 2022 r. przygotował projekt ustawy o fundacjach rodzinnych, którego celem jest zabezpieczenie interesów przedsiębiorców mających siedzibę i prowadzących działalność gospodarczą na terytorium RP, a w szczególności, których działalność angażuje członków rodziny. Jest to wyjście naprzeciw oczekiwaniom założycieli lub właścicieli przedsiębiorstw, których ideowym założeniem jest zabezpieczenie ciągłości prowadzonej działalności gospodarczej. W sytuacji braku odpowiedniego spadkobiercy, który byłby w stanie utrzymać rodzinny charakter prowadzonej działalności, umiejętnie gospodarować majątkiem lub w sytuacji występowania konfliktów pomiędzy członkami rodziny co do pełnionej roli w przedsiębiorstwie po śmierci spadkodawcy, może dochodzić do sprzedaży firmy osobom trzecim. Obecny stan prawny nie zapewnia dostatecznej ochrony woli przedsiębiorców, których przedsiębiorstwa w wyniku dziedziczenia testamentowego lub ustawowego zazwyczaj w trzecim pokoleniu tracą rodzinny charakter i ulegają rozpadowi. Co więcej wstąpienie nowych wspólników do spółki (mowa o spadkobiercach) może być ograniczona przez umowę spółki i brak zgody wspólników już zasiadających w strukturach spółki.

Nie jest to zupełnie nowy twór na gruncie europejskim. Podobne rozwiązania zostały wprowadzone również w Czechach, Niemczech, Austrii, Szwecji czy Niderlandach. Nie posiadają one jednolitego modelu. Różne jest podejście do kwestii ewentualnego obowiązku prowadzenia działalności gospodarczej, kręgu beneficjentów lub celu w jakim powołana jest fundacja. Nieodzownym elementem łączącym ową regulację jest chęć zapewnienia przez ustawodawcę realizacji woli fundatora.

Projekt ustawy zakłada utworzenie fundacji rodzinnej, będącej bezudziałową osobą prawną z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Fundator określi w statucie cele w jakich powołana ma zostać fundacja. W zamierzeniu projektodawcy podstawowymi zadaniami ma być gromadzenie majątku, który ma służyć finansowaniu potrzeb beneficjentów. Ustawa ma wejść w życie w terminie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia

Poniżej krótko przedstawimy najważniejsze założenia projektu, zachęcamy zatem do lektury.

Powstanie fundacji rodzinnej

Fundatorem będzie mogła zostać jedynie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.

Aby fundacja mogła powstać, fundator musi ją ustanowić w akcie założycielskim bądź w testamencie oraz ustalić statut. Fundacja podlega wpisowi do rejestru fundacji, prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Co istotne, wpis ma charakter konstytutywny, co oznacza, iż fundacja powstaje dopiero z chwilą wpisu, a nie z chwilą zawiązania. Co do zasady fundację może utworzyć dowolna liczba osób, jednak w przypadku fundacji zakładanej w testamencie, fundator może być tylko jeden – wynika to z obowiązujących w prawie spadkowym zasad, w tym w szczególności zasady, że nie można sporządzać testamentu wspólnie z inną osobą.

Do utworzenia fundacji, fundator obowiązany jest wnieść na pokrycie funduszu założycielskiego mienie o wartości nie niższej niż 100.000 zł. Fundacja nie ma prawa zwracać tego mienia fundatorowi w żadnej części.

W okresie pomiędzy zawiązaniem fundacji a jej wpisem do rejestru istnieje fundacja rodzinna w organizacji, która może już prowadzić interesy we własnym imieniu.

Działalność gospodarcza fundacji

Fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą tylko w zakresie:

Zbywania, najmu lub dzierżawy mienia, którego jest posiadaczem lub właścicielem,
Uczestniczenia w spółkach handlowych, funduszach inwestycyjnych, spółdzielniach itp.,
Obrotu papierami wartościowymi,
Udzielania pożyczek podmiotom powiązanym,
Obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi w celu dokonywania płatności związanych z ww. działalnością,
Prowadzenia przedsiębiorstwa w ramach gospodarstwa rolnego.

Rodzinny charakter fundacji

Z uwagi na fakt, że fundacja ma na celu zatrzymanie dobytku fundatora w obrębie rodziny, projekt zakłada niezbywalność praw i obowiązków fundatora. Niemniej jednak fundator może w statucie zrezygnować z wykonywania swoich uprawnień i upoważnić do tego inną osobę.

Prawa i obowiązki beneficjenta fundacji, podobnie jak w przypadku fundatora, są niezbywalne. Zbywalne natomiast są już istniejące wierzytelności beneficjenta w stosunku do fundacji.

Organy fundacji

Fundacja, jako osoba prawna, działa przez swoje organy, wśród których można wymienić:

Zarząd
Radę nadzorczą
Zgromadzenie beneficjentów.

Zarząd fundacji

Czynności zarządcze (tj. reprezentację i prowadzenie spraw) powierza się zarządowi fundacji. Główne zadania polegać będą na kontrolowaniu i gospodarowaniu majątkiem fundacji oraz realizacji celów, określonych w statucie. Członkiem zarządu będzie mogła zostać osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, nieskazana uprzednio za przestępstwo gospodarcze.

Członków zarządu powołuje i odwołuje fundator, a po jego śmierci – rada nadzorcza bądź zgromadzenie beneficjentów (jeśli nie ma rady nadzorczej). Regulacje dotyczące zarządu są bardzo podobne do tych określonych w przepisach dot. spółki z o.o.

W przypadku rozwiązania i likwidacji fundacji zostaną powołani stosowni likwidatorzy spośród członków zarządu lub osoby wskazane przez sąd rejestrowy. Członkowie zarządu, rady nadzorczej lub likwidatorzy będą odpowiedzialni wobec fundacji za szkody wyrządzone działaniem lub zaniechaniem, które jest sprzeczne z prawem lub niegodne ze statutem fundacji.

Rada nadzorcza

Rada nadzorcza w fundacji będzie fakultatywna. Jedynie w przypadku, gdy liczba beneficjentów przekroczy 25, ustanowienie rady nadzorczej będzie obowiązkowe.

Nie będzie możliwe łączenie stanowisk w zarządzie i radzie nadzorczej.

Beneficjenci i Zgromadzenie Beneficjentów

Beneficjenci

Beneficjentem fundacji może być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych oraz organizacja pozarządowa, będąca organizacją pożytku publicznego (nie licząc fundatora jako podstawowego beneficjenta, jeżeli tak wskaże). Fundacja obowiązana jest prowadzić listę beneficjentów, która zawierać będzie podstawowe informacje pozwalające zidentyfikować beneficjenta.

Beneficjent może zrzec się zarówno swojego statusu, jak i poszczególnych uprawnień.

Wszelkie korzyści majątkowe zgromadzone w ramach prowadzonej przez fundację działalności będą rozsądnie rozdysponowywane na rzecz beneficjentów z uwzględnieniem sytuacji finansowej fundacji. W sytuacji braku możliwości zaspokojenia beneficjentów w pełnej wysokości, zarząd będzie uprawniony do zmniejszenia świadczeń w stosunku równym do wszystkich beneficjentów. Beneficjenci będą posiadać możliwość wglądu do statutu fundacji oraz przeglądania dokumentacji i ksiąg rachunkowych oraz żądania wyjaśnień od zarządu. Konstrukcja zasad ewentualnej odmowy oraz odwołania się od niej łudząco przypomina regulacje tej materii dot. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Zgromadzenie beneficjentów

Zgromadzenie beneficjentów będzie w fundacji głównym organem decyzyjnym o kompetencjach zbliżonych do zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Zgromadzenie beneficjentów, jako organ kolegialny, podejmuje decyzje przez uchwały.

Odpowiedzialność fundacji

Fundacja rodzinna będzie ponosić odpowiedzialność solidarną razem z fundatorem za zobowiązania fundatora, w tym także za zobowiązania o charakterze alimentacyjnym, powstałe przed jej ustanowieniem.

Co więcej, jeżeli egzekucja zobowiązań alimentacyjnych powstałych po ustanowieniu fundacji okaże się bezskuteczna, wierzyciel będzie uprawniony do prowadzenia egzekucji z majątku fundacji (i nie będzie to wymagało prowadzenia odrębnego postępowania o zapłatę). Wierzyciel alimentacyjny będzie jednak mógł wnieść powództwo przeciwko fundacji jeszcze zanim egzekucja okaże się bezskuteczna.

Do utworzenia fundacji zachęcać może zasada, że fundator nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania fundacji.

Odpowiedzialność spadkobiercy

Fundacja rodzinna będzie ponosić odpowiedzialność za zachowek jako spadkobierca w sytuacji otrzymania spadku lub darowizny od fundatora albo innej osoby. Odpowiedzialność taka również jest przewidziana, gdy fundator będący spadkodawcą wniesie fundusz założycielski, o ile wniesienie nastąpiło nie wcześniej niż w ciągu 10 lat przed jego śmiercią. Warto wspomnieć, że osoba uprawniona do zachowku będzie mogła otrzymywać świadczenia od fundacji, co z kolei przełoży się na obniżkę tego zachowku. Jeżeli w ciągu 10 lat przed śmiercią fundatora fundacja ulegnie rozwiązaniu, osoby otrzymujące mienie po rozwiązanej również będą ponosiły odpowiedzialność za zachowek.

Odpowiedzialność członków organów

Odpowiedzialność cywilnoprawna członków organów fundacji zbliżona jest do odpowiedzialności członków organów spółek kapitałowych.

Dodatkowo wskazać należy, że członkowie zarządu fundacji odpowiadać będą solidarnie za jej zaległości podatkowe.

Audyt

W fundacji, co najmniej raz w ciągu czterech lat, należy przeprowadzić obowiązkowy audyt celem sprawdzenia prawidłowości, zgodności z prawem i rzetelności działań dotyczących zarządzania majątkiem fundacji. Jeżeli sprawozdanie finansowe podlegać będzie badaniu przez biegłego rewidenta zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, to audyt odbywać się powinien w tym samym terminie, co badanie. Za przeprowadzenie audytu odpowiedzialne będą firmy audytorskie albo zespoły audytorskie wyznaczone przez zgromadzenie beneficjentów. Skład audytorski może się składać z adwokatów, radców prawnych, biegłych rewidentów lub doradców podatkowych. Audytorzy będą mieli prawo wglądu w dokumentację fundacji rodzinnej łącznie z aktualną listą beneficjentów.

Kwestie podatkowe

Beneficjenci lub inne osoby fizyczne otrzymujący dochód z majątku fundacji nie będą podlegać obowiązkowi podatkowemu od spadków i darowizn. W sytuacji nabycia świadczenia od fundacji, w związku z jej rozwiązaniem lub likwidacją, wystąpi obowiązek uiszczenia podatku dochodowego od osób fizycznych, w wysokości zależnej od stopnia pokrewieństwa otrzymującego z fundatorem. Zwolnione z obowiązku zostaną osoby z tzw. „grupy zero”, czyli małżonek, wstępny, zstępny, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha. W przypadku pozostałych osób podatek ten wyniesie 15%.

Fundacja rodzinna będzie objęta podatkiem CIT w sytuacji jej rozwiązania i przekazania składników majątku beneficjentom. Obowiązek zapłaty nastąpi w momencie przekazania składników majątku. Fundacja będąca wspólnikiem spółki jawnej podlegać będzie podatkowi od osób prawnych. Projektodawca podkreśla, że wysokość podatku na poziomie 15% została poparta dogłębną analizą rynkową oraz chęcią uniknięcia uprzywilejowywania fundacji w stosunku do innych podmiotów, podlegającym opodatkowaniu.

Wpływ na gospodarkę

Mechanizm fundacji rodzinnej nie tylko przyczynić się może do zabezpieczenia interesów przedsiębiorców prowadzących swoje biznesy, umożliwiając im umieszczenie majątku w nowym tworze prawnym, lecz może także oddziaływać na sferę inwestycyjną. Środki zgromadzone w ramach majątku fundacji mogą stanowić istotny bodziec dla rozwoju gospodarczego innych przedsiębiorców, którzy wedle statutu fundacji staną się beneficjentami i rozdysponują przekazane im środki na prowadzenie działalności. Ciągłość i stabilność prowadzonej działalności zgodnie z wolą fundatora zabezpieczy przy tym pracowników, którzy nie muszą się obawiać, czy sytuacja firmy po śmierci pracodawcy lub przejściu w ręce nowego właściciela spowoduje utratę miejsca pracy.

CYFRYZACJA PROCESU ZATRUDNIANIA PRACOWNIKÓW – UMOWĘ O PRACĘ SPORZĄDZI ZA NAS KOMPUTER?

Dnia 3 listopada 2022 roku do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o systemie teleinformatycznym do obsługi niektórych umów (druk nr 2766). Podczas trzeciego czytania na posiedzeniu Sejmu podjęto niemalże jednogłośnie decyzję o uchwaleniu ustawy, która dnia 17 listopada 2022 roku została przekazana Prezydentowi i Marszałkowi Senatu. Poniżej omówione zostaną najważniejsze z rozwiązań, mające na celu ułatwienie obsługi wybranych umów, które to rozwiązania – co do zasady – mają wejść w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia ustawy.

Zawarcie umowy o pracę przez elektroniczny formularz

Na wstępie wskazać należy, że rozwiązania przewidziane w ustawie dedykowane są mikroprzedsiębiorcom, pracodawcom, którzy zatrudniają maksymalnie 9 osób, rolnikom i osobom fizycznym, tj. osobom, które zatrudniają pracowników w sposób bardziej sporadyczny. Zamierzeniem ustawodawcy jest ułatwienie powyższym podmiotom nie tylko zawierania umów, ale również ich zmiany czy rozwiązania. W tym celu zostanie stworzony specjalny system teleinformatyczny, w którym będzie można skorzystać z opcji zawarcia, zmiany lub rozwiązania umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o świadczenie usług, wobec których znajdują zastosowanie przepisy o zleceniu lub umowy uaktywniającej przy użyciu gotowego formularza. Udostępniony w systemie formularz będzie zawierał podstawowe elementy, które powinny się znaleźć w każdej umowie zawartej pomiędzy pracodawcą a pracownikiem. Z tego też powodu przyszły pracodawca będzie miał pewność, że zawarte przez niego umowy są zgodne z obowiązującym prawem. Formularze te będą jednak dedykowane prostym umowom, nie sprawdzą się zatem przy bardziej skomplikowanych postanowieniach. System będzie dla pracodawcy również narzędziem, które posłuży do przekazywania stosownych informacji do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Urzędu Skarbowego oraz które zarazem ułatwi prowadzenie dokumentacji pracowniczej. W efekcie sam proces wyliczenia zaliczek podatkowych czy wysokości wynagrodzenia, które pracodawca powinien wypłacić pracownikowi, nie będzie już tak skomplikowany. System prowadzony będzie przez ministra właściwego do spraw pracy i planowo ma zostać uruchomiony najpóźniej do 2025 roku.

Rozszerzenie zastosowania podpisu zaufanego

Ustawodawca, przez wzgląd na postępującą cyfryzację, zdecydował się na umożliwienie korzystania z usług dostępnych w systemie poprzez rozszerzenie zastosowania podpisu zaufanego oraz podpisu osobistego o zawieranie umów. Tym samym umowa zawarta przy użyciu formularza udostępnionego w systemie, opatrzona kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem zaufanym, wywoła te same skutki, co umowa podpisana odręcznie przez każdą ze stron.

Warto jednak podkreślić, że system z założenia ma jedynie ułatwić proces nawiązywania stosunku pracy w typowych sytuacjach. Z uwagi jednak na znaczący wpływ, jaki zatrudnienie wywiera na życie człowieka, zachęcamy do skorzystania z profesjonalnej pomocy we wszelkich kwestiach z nim związanych, w tym w szczególności przy tworzeniu przyszłego wzorca umowy, a także przy analizie już istniejących umów pod kątem zgodności ich treści z prawem oraz ustalenia, jaki wpływ na tworzony stosunek prawny mogą mieć postanowienia, które na pierwszy rzut oka wydają się być nieistotne.

Budynki bezemisyjne nie będą luksusem, a standardem?

Projekt dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków jest jednym z wielu elementów programu Unii Europejskiej „Gotowi na 55” („Fit for 55”), który zakłada różne rozwiązania, mające na celu usprawnić wdrażanie „zielonej polityki”, a także pomóc w osiągnięciu neutralności klimatycznej Europy do 2050 roku. O programie pisaliśmy już w naszym newsletterze tutaj.

Dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków zakłada, że do 2030 roku, wszystkie nowe budynki będą bezemisyjne. W przypadku nowych budynków należących do organów administracji publicznej, termin przypada na 2028 rok. Zostały także przewidziane wyjątki od tego planu – chodzi o wybrane budynki historyczne, miejsca kultu czy też budynki wykorzystywane pod cele obronne.

Dla istniejących już budynków stworzono tzw. „minimalne normy charakterystyki energetycznej budynków”, co zwyczajnie oznacza dozwolone normy zużycia energii pierwotnej (pozyskiwana bezpośrednio z zasobów naturalnych) na m² rocznie.

Państwa członkowskie ustaliły maksymalne progi charakterystyki energetycznej w stosunku do budynków niemieszkalnych. Progi te zostały opracowane w oparciu o poziom zużycia energii pierwotnej. Dla budynków niemieszkalnych o najgorszej charakterystyce energetycznej, pierwszy próg do 2030 roku wyniesie 15%, a drugi poniżej 25%. Cel dla wszystkich budynków niemieszkalnych na 2034 rok określa 15% zużycia energii pierwotnej do 2030 roku, a do 2034 roku – poniżej 25%.

W przypadku budynków mieszkalnych, sprawa prezentuje się trochę inaczej – normy zostaną wyznaczone przez państwa członkowskie w oparciu o trajektorię krajową. Trajektoria ta musi być zgodna ze stopniową renowacją zasobów budowlanych, ukierunkowaną na bezemisyjność do 2050 roku w krajowym planie renowacji.

Cała wspólnota państw członkowskich zgodziła się także na dodanie do charakterystyki energetycznej nowej klasy A0, która przypisywana będzie właśnie budynkom zeroemisyjnym. Wprowadzona zostanie utworzenia nowej klasy energetycznej przez państwa członkowskie, nadawana budynkom bezemisyjnym, które także przekazują energię elektryczną powstałą z odnawialnych źródeł do sieci energetycznej (symbol A+). Aktualnie charakterystyka energetyczna prezentuje się w skali od A do G, z czego A to najwyższa, a G to najniższa.

Państwa członkowskie ustaliły wymogi, którym mają odpowiadać nowe budynki w celu poszerzania możliwości wykorzystywania ich w produkcji energii słonecznej. Instalacje potrzebne do wytwarzania energii słonecznej zostaną zamontowane do 31 grudnia 2026 roku na wszystkich nowych budynkach publicznych i istniejących już budynkach niemieszkalnych, których powierzchnia użytkowa wynosi powyżej 250 m^2,, do 31 grudnia 2027 roku na wszystkich istniejących budynkach publicznych oraz niemieszkalnych, których powierzchnia użytkowa wynosi ponad 450 m², a do 31 grudnia 2029 roku na wszystkich nowych budynkach mieszkalnych.

Punktem obrad były także kwestie związane z udostępnianiem infrastruktury mobilności. Chodzi przede wszystkim o punkty ładowania samochodów oraz rowerów elektrycznych w budynkach lub obok nich, stworzenie odpowiedniego okablowania na potrzeby przyszłej infrastruktury, miejsca parkingowe dla rowerów. Wprowadzono także dobrowolne paszporty renowacji budynków, czyli świadectwo charakterystyki energetycznej budynku.

Państwa członkowskie zobowiązały się także do stworzenia krajowych planów renowacji budynków, w których zostaną zawarte cele ogólnopaństwowe na lata 2030, 2040 i 2050, z czego pierwsze plany zostaną wydane do 30 czerwca 2026 roku. Plan taki będzie zawierał informacje odnośnie rocznego wskaźnika renowacji budynków, zużycia energii pierwotnej i końcowej (czyli wskaźnika energetycznego budynku) przez krajowe zasoby budowlane, a także redukcję operacyjnych emisji gazów cieplarnianych. Publikacje będą miały miejsce co 5 lat.

W założeniach, projekt ma na celu zachęcenie do renowacji budynków, jednakże warto zastanowić się nad możliwymi konsekwencjami tych działań. Wprowadzanie nowych regulacji w życie może doprowadzić do rozwoju mniejszych i większych przedsiębiorstw, które specjalizują się w produkcji i instalacji wszelkich instrumentów niezbędnych do produkcji energii elektrycznej. To może pociągnąć za sobą utworzenie nowych miejsc pracy w branży. Z uwagi jednak na zmniejszenie popytu na źródła energii pierwotnej, w dłużej perspektywie możemy zaobserwować spadek zatrudnienia w tej części przemysłu. Korzyścią długofalową mogą okazać się niższe rachunki za energię elektryczną. Renowacje budynków niewątpliwie doprowadzą do wzrostu ich wartości, a co za tym idzie – wzrostu cen nieruchomości. Może to prowadzić do czasowego zmniejszenia liczby chętnych do zakupu nieruchomości budynkowych, niemniej może to okazać się tylko tymczasowym zjawiskiem.

Projekt został zatwierdzony przez Radę Europejską i jest w trakcie negocjacji z Parlamentem Europejskim.

BiuletynListopad 2022 rok

Spis treści

Geneza