NEWSLETTER
Nr 5, kwiecień 2021 roku
Malinowscy i Wspólnicy. Radcowie Prawni. Spółka partnerska
Spis treści
Projekt ustawy o obywatelskich sędziach handlowych.
Obywatelscy sędziowie handlowi.
Wymagania i wyłączenia w stosunku do osób pełniących funkcję obywatelskiego sędziego handlowego.
Wybór obywatelskich sędziów handlowych.
Kadencja i mandat obywatelskiego sędziego handlowego.
Diety obywatelskich sędziów handlowych.
Zmiany w kodeksie postępowania cywilnego.
Przedłużenie terminu do złożenia zeznania o wysokości podatku CIT.
Projekt zmiany kodeksu pracy – urlop wypoczynkowy dla przedsiębiorców.
Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy – prawo przedsiębiorców.
Projekt ustawy o obywatelskich sędziach handlowych
19 marca 2021 roku do Sejmu wpłynął poselski projekt ustawy o obywatelskich sędziach handlowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (dalej jako: projekt ustawy o OSH). Według stanu na 12 kwietnia 2021 roku projekt nie otrzymał jeszcze numeru druku.
Zgodnie z Preambułą projektu, ustawa ma na celu poszerzenie prawa społeczeństwa obywatelskiego od uczestniczenia w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości oraz zwiększenie wpływu obywateli na wymiar sprawiedliwości oraz usprawnienie rozpoznawania spraw gospodarczych przez sądy.
Obywatelscy sędziowie handlowi
Obywatelscy sędziowie handlowi powoływaniu są w sądach okręgowych, w których utworzono wydziały gospodarcze. W zakresie orzekania obywatelscy sędziowie handlowi są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom, zaś przy rozstrzyganiu spraw mają równe prawa z sędziami, przy czym obywatelski sędzia handlowy nie może przewodniczyć na rozprawie i naradzie ani wykonywać czynności sędziego poza rozprawą (art. 2 projektu ustawy o OSH).
Obywatelscy sędziowie handlowi mają obowiązek sprawowania funkcji z zachowaniem niezależności, bezstronności, godności i uczciwości oraz unikać zachowania, które mogłoby wywoływać co do tego uzasadnione wątpliwości. Obywatelski sędzia handlowy jest także obowiązany zachować w tajemnicy wszelkie okoliczności sprawy, o których powziął wiadomość ze względu na swoją funkcję poza rozprawą jawną. Strojem urzędowym obywatelskiego sędziego handlowego jest strój urzędowy sędziego.
Wymagania i wyłączenia w stosunku do osób pełniących funkcję obywatelskiego sędziego handlowego
Obywatelskim sędzią handlowym może być ten, kto:
- Posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich
- Jest nieskazitelnego charakteru
- Ukończył 29 lat, ale nie przekroczył 70 lat
- Co najmniej od roku jest zatrudniony, prowadzi działalność gospodarczą lub mieszka w miejscu kandydowania
- Jest zdolny ze względu na stan zdrowia do sprawowania funkcji
- W okresie ostatnich 5 lat, co najmniej przez dwa lata:
- Prowadził działalność gospodarczą
- Był wspólnikiem spółki jawnej lub partnerskiej, członkiem zarządu spółki partnerskiej, komplementariuszem spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, członkiem zarządu albo likwidatorem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjnej lub spółki europejskiej, członkiem rady administrującej spółki europejskiej, jeśli spółki te prowadziły w tym okresie działalność gospodarczą
- Był członkiem organu zarządzającego innej osoby prawnej prowadzącej działalność gospodarczą
- Był zarządcą albo likwidatorem europejskiego zgrupowania interesów gospodarczych
- Był prokurentem
- Wykazuje się wiedzą w zakresie spraw gospodarczych lub innych spraw z zakresu prawa gospodarczego i cywilnego należących do właściwości sądu gospodarczego.
Obywatelskim sędzią handlowym nie może być:
- Osoba zatrudniona w sądach powszechnych lub innych sądach i prokuraturze
- Osoba pełniąca funkcję publiczną lub zatrudniona w organach, od których orzeczenia można żądać skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego
- Funkcjonariusz Policji lub inna osoba zajmująca stanowisko związane ze ściganiem przestępstw i wykroczeń
- Adwokat i radca prawny wykonujący zawód oraz aplikant radcowski i adwokacki
- Duchowny
- Żołnierz w czynnej służbie wojskowej
- Funkcjonariusz Służby Więziennej
- Poseł, senator, poseł do Parlamentu Europejskiego
- Radny gminy, powiatu lub województwa
- Notariusz wykonujący zawód, zastępca lub aplikant notarialny
- Radca prawny Prokuratorii Generalnej RP
- Komornik wykonujący zawód, asesor lub aplikant komorniczy
- Członek partii politycznej.
Wybór obywatelskich sędziów handlowych
Obywatelskich sędziów handlowych do sądów okręgowych wybierają w głosowaniu tajnym sejmiki województw, których obszar jest objęty właściwością tych sądów.
Liczbę obywatelskich sędziów handlowych wybieranych przez poszczególne sejmiki województw ustalają kolegia sądów okręgowych.
Kandydat na obywatelskiego sędziego handlowego może zgłosić się samodzielnie lub zostać zgłoszony przez stowarzyszenia lub inne zarejestrowane organizacje społeczne lub zawodowe, których zadaniem statutowym jest działanie na rzecz wspomagania rozwoju gospodarczego (w tym przedsiębiorczości) z wyłączeniem partii politycznych, w terminie do dnia 30 czerwca ostatniego roku kadencji dotychczasowych obywatelskich sędziów handlowych. Do zgłoszenia dołącza się:
- Informację z Krajowego Rejestru Karnego dotyczącą kandydata
- Oświadczenie kandydata, że nie jest przeciwko niemu prowadzone postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe
- Oświadczenie kandydata, że nie jest pozbawiony władzy rodzicielskiej
- Zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia, stwierdzające brak przeciwwskazań do sprawowania funkcji sędziego
- Dokument potwierdzający okoliczności określone w art. 3 ust. 1 pkt 7 (w naszej ocenie ten element stanowi omyłkę pisarską, ponieważ w projekcie ustawy o OSH nie znajduje się taka jednostka redakcyjna; prawdopodobnie projektodawca chciał wskazać art. 5 ust. 1 pkt 7, odnoszący się do wymogu prowadzenia działalności gospodarczej bądź pełnienia funkcji w podmiotach prowadzących taką działalność).
Sejmik województwa zwraca się do komendanta wojewódzkiego Policji lub Komendanta Stołecznego Policji o udzielenie informacji o kandydatach na obywatelskich sędziów handlowych.
Wybory obywatelskich sędziów handlowych odbywają się najpóźniej w listopadzie roku kalendarzowego, w którym upływa kadencja dotychczasowych obywatelskich sędziów handlowych.
Sejmik województwa przekazuje prezesom właściwych sądów okręgowych listę wybranych obywatelskich sędziów handlowych. Prezes sądu okręgowego wręcza obywatelskiemu sędziemu handlowemu zawiadomienie o wyborze i odbiera od niego ślubowanie, a następnie wpisuje obywatelskiego sędziego handlowego na listę obywatelskich sędziów handlowych, którzy mogą być wyznaczani do orzekania. Obywatelski sędzia handlowy otrzymuje legitymację służbową.
Pierwsze wybory obywatelskich sędziów handlowych odbędą się po upływie dwóch lat od roku, w którym ustawa wejście w życie.
Kadencja i mandat obywatelskiego sędziego handlowego
Kadencja obywatelskich sędziów handlowych trwa pięć lat kalendarzowych następujących po roku, w którym dokonano wyborów, przy czym mandat obywatelskiego sędziego handlowego wybranego dodatkowo wygasa z upływem kadencji ogółu obywatelskich sędziów handlowych. Po upływie kadencji obywatelski sędzia handlowy może brać udział jedynie w rozpoznaniu sprawy rozpoczętej wcześniej z jego udziałem do czasu jej zakończenia.
Mandat obywatelskiego sędziego handlowego wygasa w razie:
- Utraty obywatelstwa polskiego lub pełni praw cywilnych i obywatelskich
- Prawomocnego skazania za przestępstwo i przestępstwo skarbowe
- Wystąpienia okoliczności wyłączających możliwość pełnienia funkcji obywatelskiego sędziego handlowego
- Zrzeczenia się mandatu z ważnych powodów.
Sejmik województwa, który wybrał obywatelskiego sędziego handlowego, może go odwołać na wniosek prezesa właściwego sądu okręgowego zaopiniowany przez kolegium tego sądu, w razie:
- Zachowania godzącego w powagę sądu lub godzącego w dobro wymiaru sprawiedliwości
- Niewykonywania lub nienależytego wykonywania obowiązków sędziego
- Trwałej utraty zdolności do sprawowania funkcji sędziego stwierdzonej orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS albo odmowy poddania się ocenie tej zdolności, mimo skierowania na badania przez prezesa właściwego sądu okręgowego.
Przed podjęciem uchwały w sprawie wniosku o odwołanie obywatelskiego sędziego handlowego przewodniczący sejmiku województwa umożliwia wysłuchanie tego sędziego oraz jego udział w posiedzeniu właściwej komisji i w sesji sejmiku, na których taki wniosek będzie opiniowany i rozpoznawany.
Prezes właściwego sądu okręgowego zawiesza obywatelskiego sędziego handlowego w pełnieniu obowiązków w przypadku:
- Wszczęcia postępowania o odwołanie obywatelskiego sędziego handlowego do czasu podjęcia przez sejmik województwa uchwały w przedmiocie odwołania
- Wystąpienia okoliczności powodujących wygaśnięcie mandatu obywatelskiego sędziego handlowego albo wszczęcia postępowania o odsunięcie obywatelskiego sędziego handlowego od udziału w rozpoznaniu sprawy po upływie kadencji – do czasu podjęcia przez sejmik województwa uchwały w przedmiocie wygaśnięcia mandatu albo odsunięcia
- Wszczęcia przeciwko obywatelskiemu sędziemu handlowemu postępowania o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe – do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy.
Obywatelski sędzia handlowy może być wyznaczony do udziału w 20 sprawach w ciągu kadencji, a za swą zgodą także w kolejnych sprawach, jednak nie więcej niż w 30 sprawach w ciągu kadencji.
Pracodawca zatrudniający obywatelskiego sędziego handlowego jest obowiązany zwolnić go od pracy na czas wykonywania czynności sędziego, przy czym liczba zwolnień w każdym roku nie może przekraczać 26 dni. Terminy zwolnień na wniosek przewodniczącego właściwego wydziału ustala prezes sądu okręgowego i zawiadamia o tym pracodawcę. Za czas zwolnienia od pracy obywatelski sędzia handlowy zachowuje prawo do świadczeń wynikających ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia.
Diety obywatelskich sędziów handlowych
Obywatelski sędzia handlowy otrzymuje dietę za czas wykonywania czynności sędziego: udziału w rozprawie, w naradzie nad wyrokiem lub sporządzenia uzasadnienia. Wysokość diety za jeden dzień pełnienia obowiązków wynosi 9% podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego.
Obywatelski sędzia handlowy zamieszkały poza siedzibą właściwego sądu okręgowego otrzymuje dietę oraz zwrot kosztów przejazdu i noclegu według zasad ustalonych dla sędziów sądów powszechnych.
Zmiany w kodeksie postępowania cywilnego
Projekt ustawy o OSH przewiduje także zmiany w kodeksie postępowania cywilnego, umożliwiające orzekanie obywatelskim sędziom handlowym w praktyce. W szczególności funkcję taką spełni dodany § 21 w art. 47 k.p.c., zgodnie z którym w pierwszej instancji sąd okręgowy w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego oraz dwóch obywatelskich sędziów handlowych rozpoznaje sprawy gospodarcze oraz inne sprawy z zakresu prawa gospodarczego i cywilnego należące do sądu gospodarczego na podstawie odrębnych ustaw. Prezes sądu zarządza rozpoznanie takiej sprawy w składzie jednego sędziego w braku możliwości wyznaczenia obywatelskich sędziów handlowych albo na wniosek strony złożony nie później niż na tydzień przed rozpoczęciem pierwszej rozprawy albo w sprzeciwie od wyroku zaocznego.
Dodatkowo przepisy dotyczące wyłączania sędziów od rozpoznawania sprawy znajdą zastosowanie także w przypadku obywatelskich sędziów handlowych.
Obywatelscy sędziowie handlowi nie orzekają w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń.
Podczas, gdy ideę dopuszczenia obywateli do współdziałania w zakresie wymiaru sprawiedliwości należy ocenić pozytywnie, to proponowane rozwiązania dotyczące wprowadzenia pomysłu do porządku prawnego mogą skomplikować postępowanie cywilne. W szczególności zwrócić należy uwagę na fakt, że obywatelscy sędziowie handlowi działaliby w sądach okręgowych, rozpoznając sprawy należące w pierwszej instancji do tych sądów. W sprawach gospodarczych w przeważającej większości byłyby to zatem sprawy, w których wartość przedmiotu sporu przekracza 75.000 zł. W proponowanych przez projektodawcę wymaganiach personalnych dotyczących kandydatów do pełnienia funkcji obywatelskiego sędziego handlowego nie znajduje się m.in. konieczność znajomości prawa (tak materialnego, jak i procedury), a nawet jeśli za takową uznać kryterium wykazania się „wiedzą w zakresie spraw gospodarczych lub innych spraw z zakresu prawa gospodarczego i cywilnego należących do właściwości sądu gospodarczego na podstawie odrębnych ustaw”, to w oparciu o zaproponowaną treść ustawy, wiedza ta nie będzie weryfikowana. W konsekwencji do orzekania w sprawach o roszczenia przekraczające 75.000 zł mogą zostać dopuszczone osoby, które nie posiadają elementarnej wiedzy prawniczej. W połączeniu z nowym składem orzekającym w takich sprawach, tj. jeden sędzia oraz dwóch obywatelskich sędziów handlowych, mając na względzie fakt, że wyrok zapada większością głosów, może dojść do sytuacji, w której dwóch obywatelskich sędziów handlowych – działając w oparciu o własne poczucie sprawiedliwości – przegłosuje sędziego i wyrok zapadnie w oderwaniu od stanu prawnego. Kwestia ta powinna być poruszona w toku procedury legislacyjnej.
Przedłużenie terminu do złożenia zeznania o wysokości podatku CIT
29 marca 2021 roku w Dzienniku Ustaw RP ukazało się Rozporządzenie Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z 25 marca 2021 roku (poz. 571) w sprawie przedłużenia terminu do złożenia zeznania o wysokości dochodu osiągniętego (straty poniesionej) i wpłaty należnego podatku przez podatników podatku dochodowego od osób prawnych.
Na podstawie ww. Rozporządzenia przedłużono do 30 czerwca 2021 roku dla podatników podatku dochodowego od osób prawnych termin do:
- złożenia zeznania o wysokości dochodu osiągniętego (straty poniesionej) w roku podatkowym, który zakończył się w okresie od dnia 1 grudnia 2020 r. do dnia 28 lutego 2021 r.,
- wpłaty podatku należnego wykazanego w zeznaniu, o którym mowa w pkt 1, albo różnicy między podatkiem należnym od dochodu wykazanego w tym zeznaniu a sumą należnych zaliczek za okres od początku roku.
Jednocześnie do 30 czerwca 2021 roku przedłużono termin do złożenia zeznania o wysokości dochodu przez podatnika opodatkowanego po raz pierwszy ryczałtem od dochodów spółek kapitałowych, jeśli pierwszy rok opodatkowania ryczałtem rozpoczął się w okresie od 1 stycznia do 1 marca 2021 roku.
Projekt ustawy o zmianie ustawy wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela
29 marca 2021 roku do Sejmu wpłynął poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o wyrównaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela (projektowi nie nadano jeszcze numeru druku). Głównym zamierzeniem projektodawcy jest rozszerzenie katalogu okoliczności uzasadniających dopuszczenie możliwości dochodzenia wyrównywania strat majątkowych, powstałych w następstwie ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela, o ograniczenie tych praw w czasie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii.
Zgodnie z założeniami projektodawcy, ustawa ma wejść w życie z dniem ogłoszenia, z mocą od 14 marca 2020 roku.
Projekt zakłada wprowadzenie zasady, iż ustawę należy – oprócz stanu nadzwyczajnego (wojennego, wyjątkowego, klęski żywiołowej), stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii – stosować w sytuacji, gdy dojdzie do ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela, w szczególnym reżimie prawnym służącym odwróceniu lub umniejszeniu skutków szczególnych zagrożeń, niezależnie od rodzaju aktu prawnego jakim został wprowadzony, w następstwie czego pojawi się strata majątkowa.
W aktualnym stanie prawnym decyzję w sprawie odszkodowania wydaje wojewoda niezwłocznie, nie później niż w terminie trzech miesięcy od dnia złożenia wniosku o odszkodowanie. Jeśli projektowane zmiany wejdą w życie, termin na wydanie decyzji będzie wynosił jeden miesiąc od dnia złożenia wniosku o odszkodowanie.
Projektodawca proponuje przedłużenie terminu przedawnienia roszczenia o odszkodowanie do dwóch lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o powstaniu straty majątkowej.
Projektodawca proponuje także wprowadzenie zwolnienia od opłaty od pozwu o odszkodowanie, wniesionego w związku z niezadowalającą decyzją wojewody w sprawie odszkodowania.
Projekt zmiany kodeksu pracy – urlop wypoczynkowy dla przedsiębiorców
2 kwietnia 2021 roku do Sejmu wpłynął poselski projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz ustawy – Prawo przedsiębiorców (projekt nie posiada jeszcze numeru druku). Zgodnie z zamiarem projektodawcy, ustawa ma wejść w życie z dniem 1 stycznia 2022 roku.
Projekt przewiduje rozszerzenie definicji „pracownika”, zawartej w art. 2 kodeksu pracy. Obecnie pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Jeśli proponowane zmiany wejdą w życie, pracownikiem w rozumieniu kodeksu pracy będzie osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę, a także, w zakresie regulowanym ustawą, osoba świadcząca pracę na podstawie innej umowy, w szczególności umowy o świadczenie usług, o ile wykonuje pracę osobiście, na stałe, przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, w wymiarze dobowym czasu odpowiadającym wymiarowi nie mniejszemu niż 1/2 etatu umowy o pracę.
Osobie fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą oraz wspólnikowi spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez niego działalności gospodarczej, nie zatrudniającym pracowników, przyznane zostanie prawo do corocznego, nieprzerwanego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 14 dni. Na czas tego urlopu możliwe będzie zawieszenie działalności gospodarczej.
Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy – prawo przedsiębiorców
19 lutego 2021 roku do Sejmu wniesiony został senacki projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo przedsiębiorców (druk nr 1087).
Wskazaną nowelizacją Senat proponuje dodanie art. 18a w ustawie Prawo przedsiębiorców, w oparciu o który przedsiębiorca będący osobą fizyczną, niezatrudniający pracowników, który wykonuje działalność gospodarczą w sposób ciągły przez okres przekraczający 6 miesięcy, może w danym roku kalendarzowym, w jednym wybranym przez siebie miesiącu, opłacić składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne w wysokości obniżonej o 50%, z tytułu realizacji prawa do wypoczynku.
Z powyższego uprawnienia nie będą mogli skorzystać:
- przedsiębiorcy, których przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej z 6 miesięcy poprzedzających miesiąc dokonania zgłoszenia przekroczył kwotę 60 000 zł
- przedsiębiorcy, którzy są jednocześnie rolnikami lub pracującymi z rolnikami domownikami.
Warunkiem skorzystania z obniżenia składek jest dokonanie zgłoszenia zamiaru opłacenia obniżonej składki do 10 dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym realizowane będzie prawo do wypoczynku. W zgłoszeniu należy przekazać informację o przychodzie z pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednich 6 miesiącach.
W przypadku skorzystania z ww. prawa, podstawa wymiaru składek nie ulega obniżeniu, ponieważ składki do pełnej wysokości finansować będzie budżet państwa za pośrednictwem ZUS.
