Prosta spółka akcyjna
Grudzień 2020
Podstawowe cechy prostej
spółki akcyjnej
Wyłączenie i ustąpienie akcjonariusza
Nabywanie akcji własnych
spółki
Prawa i obowiązki akcjonariusza
1 marca 2021 roku wchodzi w życie
nowelizacja Ustawy z dnia 15 września 2000 roku – Kodeks spółek handlowych,
wprowadzająca do obrotu gospodarczego nowy podmiot – prostą spółkę akcyjną
(dalej również jako: „PSA”). Spółka stanowi hybrydę pomiędzy spółką z
ograniczoną odpowiedzialnością a spółką akcyjną, łącząc cechy obydwu
spółek kapitałowych.
Prosta spółka akcyjna jest spółką
kapitałową. Może być utworzona przez jedną albo dwie osoby w każdym celu
prawnie dopuszczalnym, nie może być jednak zawiązana wyłącznie przez
jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 3001 § 1
i 2 k.s.h.).
Akcjonariusze nie odpowiadają za
zobowiązania spółki i są obowiązani jedynie do świadczeń oznaczonych w umowie
spółki (art. 3001 § 2 i 3 k.s.h.).
Sąd, z ważnych przyczyn dotyczących
danego akcjonariusza, może orzec o wyłączeniu go ze spółki na żądanie
akcjonariusza lub akcjonariuszy reprezentujących więcej niż połowę ogólnej
liczby głosów (umowa spółki może przewidywać bardziej rygorystyczny wymóg co do
liczby uprawnionych). Do wyłączenia akcjonariuszy stosuje się odpowiednio
przepisy dotyczące wyłączenia wspólnika spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością (art. 30049 k.s.h.).
Sąd może także orzec o ustąpieniu
akcjonariusza ze spółki na jego wniosek, jeżeli zachodzi ważna przyczyna
uzasadniona stosunkami między akcjonariuszami lub między spółką a
akcjonariuszem ustępującym, skutkująca rażącym pokrzywdzeniem akcjonariusza
ustępującego (art. 30050 k.s.h.). Akcje
posiadane przez akcjonariusza ustępującego podlegają wykupowi po cenie
odpowiadającej wartości godziwej, ustalonej przez sąd na dzień doręczenia
pozwu. Orzekając o ustąpieniu akcjonariusza, sąd określa również termin, w
jakim cena wykupu powinna zostać zapłacona na rzecz akcjonariusza ustępującego
wraz z odsetkami od dnia doręczenia pozwu. Wykupu akcji posiadanych przez
akcjonariusza ustępującego dokonuje spółka na rachunek pozostałych
akcjonariuszy, proporcjonalnie do liczby posiadanych przez nich akcji. Za
zapłatę ceny wykupu spółka i akcjonariusze, przeciwko którym wytoczono
powództwo, odpowiadają solidarnie.
Akcje mogą być obejmowane zarówno za
wkłady pieniężne, jak i niepieniężne (art. 3003 § 1 k.s.h.). Wkładem niepieniężnym mogą być zarówno przedmioty
materialne, jak i świadczenie usług lub pracy. Akcje nie posiadają wartości
nominalnej, nie stanowią części kapitału akcyjnego i są niepodzielne. Akcje beznominałowe wyrażają prawa członkowskie w spółce, nie zaś
cząstkę kapitału akcyjnego. Ich związek z kapitałem akcyjnym polega jedynie na
tym, że wkłady wnoszone na pokrycie akcji beznominałowych,
o ile spełniają tradycyjne kryteria zdolności aportowej, zasilają kapitał
akcyjny (tak: Z. Jara (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Wyd. 3,
Warszawa 2020).
W przypadku, gdy wartość wkładów
niepieniężnych została znacznie zawyżona w stosunku do rzeczywistej
wartości, akcjonariusz wnoszący wkład obowiązany jest wyrównać spółce
jego wartość (art. 30010 k.s.h.), za co
odpowiada solidarnie z członkami zarządu (którzy mogą być zwolnieni
z odpowiedzialności, jeśli nie ponoszą winy).
Akcje nie mają formy dokumentu (art. 30029 k.s.h.).
Akcje podlegają rejestracji w rejestrze
akcjonariuszy, która – w przypadku objęcia akcji – następuje po wpisie
spółki do rejestru bądź po wpisie do rejestru podwyższenia kapitału zakładowego
(art. 30030 k.s.h.). Rejestr prowadzi w
formie elektronicznej podmiot uprawniony do prowadzenia rachunków papierów
wartościowych bądź notariusz – w zależności od wyboru akcjonariuszy. Spółka
jest obowiązania zawrzeć umowę o prowadzenie rejestru.
Wobec spółki akcjonariuszem jest
osoba, której prawo ujawnione jest w rejestrze akcjonariuszy (art. 30038
§ 1 k.s.h.).
W terminie trzydziestu dni po
upływie każdego roku kalendarzowego zarząd zgłasza do rejestru wykaz
akcji objętych w danym roku w celu uaktualnienia wpisów w rejestrze
dotyczących akcji (art. 300118 § 2 k.s.h.).
Umowa spółki może określać
uprzywilejowanie akcji – w szczególności co do dywidendy, prawa głosu lub
podziału majątku w razie likwidacji spółki.
Spółka może emitować akcje
założycielskie, których uprzywilejowanie polega na tym, że każda kolejna
emisja nowych akcji nie może naruszać określonego minimalnego stosunku liczby
głosów przypadających na te akcje uprzywilejowane do ogólnej liczby głosów
przypadających na wszystkie akcje spółki (art. 30026 k.s.h.). W takim przypadku, w razie emisji nowych akcji,
liczba głosów przypadających na akcje założycielskie ulega odpowiedniemu
zwiększeniu.
Wobec akcji uprzywilejowanych co do
dywidendy może być wyłączone prawo głosu (akcja niema), a umowa
spółki może przewidywać okoliczności, w których uprawniony z tych akcji
uzyskuje prawo głosu (art. 30027 k.s.h.).
Akcjonariusz akcji niemej ma prawo głosu przy głosowaniu nad ograniczeniem lub
zniesieniem przywilejów z akcji niemej (art. 30098 § 6 k.s.h.). Zniesienie przywileju powoduje uzyskanie głosu
akcjonariusza z tej akcji.
Akcje są zbywalne. Nie mogą być
dopuszczone ani wprowadzone do obrotu w rozumieniu przepisów o obrocie
instrumentami finansowymi. Zbycie lub obciążenie akcji powinno być
dokonane w formie dokumentowej pod rygorem nieważności (art. 30036
k.s.h.).
Nabycie akcji lub ustanowienie na
niej prawa następuje z chwilą wpisu tej okoliczności do rejestru akcjonariuszy,
poza nabyciem z mocy prawa (np. w przypadku powołania do spadku, wniesienia
akcji jako wkładu do spółki, połączenia, podziału, przekształcenia spółki).
Umowa spółki może ograniczyć
rozporządzenie akcją bądź uzależnić je od zgody spółki. W przypadku
uzależnienia rozporządzenia od wyrażenia zgody przez spółkę, w razie odmowy,
spółka powinna wskazać akcjonariuszowi innego nabywcę (w formie dokumentowej
pod rygorem nieważności, chyba że umowa spółki stanowi inaczej). Jeśli spółka
nie wskaże nabywcy w terminie oznaczonym umową spółki, bądź nabywca wskazany
przez spółkę nie uiści ceny nabycia, akcjonariusz może rozporządzić akcją bez
ograniczeń (art. 30039 k.s.h.). Zbycie w
postępowaniu egzekucyjnym nie wymaga zgody spółki.
Zbycie akcji nie w pełni pokrytej
wymaga zgody spółki (w formie dokumentowej) aż do chwili wniesienia
wkładu w całości. Spółka może odmówić zgody na zbycie akcji nie w pełni
pokrytej i wówczas nie ma obowiązku wskazywania innego nabywcy. Udzielenie
albo odmowa udzielenia zgody następuje w terminie czternastu dni od dnia
zgłoszenia spółce zamiaru zbycia akcji. Spółka niezwłocznie informuje nabywcę o
braku pełnego pokrycia akcji. Nabywca takiej akcji odpowiada wobec spółki
solidarnie ze zbywcą za wniesienie pozostałej części wkładu (art. 30040
k.s.h.).
Co do zasady, spadkobiercy wchodzą
na miejsce zmarłego akcjonariusza, jednak umowa spółki może przewidywać
ograniczenie lub wyłączenie wstąpienia do spółki. W takiej sytuacji umowa
powinna przewidywać warunki spłaty spadkobierców pod rygorem bezskuteczności
ograniczenia lub wyłączenia.
W razie śmierci akcjonariusza
uprawnionego z akcji objętych za wkład, którego przedmiotem jest świadczenie
pracy lub usług, który nie został w całości wniesiony, wstąpienie do spółki
spadkobierców wymaga zgody spółki, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art.
30041 k.s.h.).
Umorzenie akcji stanowi zmianę umowy
spółki. Można wyróżnić przymusowe i dobrowolne umorzenie akcji.
Umorzenie przymusowe jest dopuszczalne jedynie, gdy
stanowi o tym umowa spółki (art. 30045 k.s.h.).
Powinno następować za spłatą, która nie może być niższa od wartości godziwej
akcji. Spółka uiszcza spłatę po dokonaniu wpisu umorzenia akcji do rejestru.
Umowa spółki może stanowić, że akcje ulegają umorzeniu w przypadku ziszczenia
się określonego zdarzenia bez podjęcia uchwały akcjonariuszy. W przypadku
ziszczenia się określonego w umowie spółki zdarzenia zarząd niezwłocznie
podejmuje uchwałę stwierdzającą umorzenie akcji i zgłasza ją do rejestru albo
podejmuje uchwałę stwierdzającą, że umorzenie nie doszło do skutku, jeżeli
spółka nie dysponuje środkami na uiszczenie pełnej spłaty za umarzane akcje
(art. 30046 k.s.h.).
Co do zasady, spółka nie może
nabywać wyemitowanych przez siebie akcji ani ustanawiać na nich zastawu.
Ustawie znane są jednak wyjątki – spółka może nabywać akcje własne lub
ustanawiać na nich zastaw (art. 30047 k.s.h.):
1. w celu ich umorzenia;
2. na podstawie i w granicach
upoważnienia udzielonego w uchwale akcjonariuszy – przy spełnieniu łącznie
następujących warunków:
a. akcje są w pełni pokryte;
b. łączna liczba akcji, wliczając w to
akcje nabyte na podstawie innych tytułów oraz akcje nabyte przez spółki lub
spółdzielnie zależne, nie przekracza 25% wszystkich akcji spółki;
c. łączna cena nabycia akcji,
powiększona o koszty ich nabycia, nie jest wyższa od kwoty kapitału
rezerwowego, utworzonego w tym celu z kwoty przeznaczonej do podziału;
3. w drodze egzekucji celem zaspokojenia
roszczeń spółki, których nie można zaspokoić z innego majątku akcjonariusza;
4. w drodze sukcesji uniwersalnej;
5. w innych przypadkach przewidzianych w
ustawie.
Czynności rozporządzające, dokonane z
naruszeniem przepisów o nabywaniu i zastawianiu akcji własnych, są ważne.
Jednakże, w przypadku nabycia akcji własnych z naruszeniem przepisów i nabyciu
w drodze egzekucji, spółka powinna zbyć akcje w terminie roku od ich nabycia.
Jeśli akcje nie zostaną zbyte, zarząd powinien niezwłocznie je umorzyć
bez podejmowania przez akcjonariuszy uchwały w tym zakresie.
Spółka nie wykonuje praw z akcji
własnych.
Opisane powyżej zasady znajdują
zastosowanie także w przypadku nabycia akcji spółki dominującej przez spółkę
lub spółdzielnię zależną.
Spółka nie może także obejmować
akcji własnych (oraz akcji spółki dominującej), jednak w przypadku dokonania
objęcia, zachowuje ono ważność (art. 30048 k.s.h.). W takiej sytuacji członek zarządu odpowiada
solidarnie wraz z osobą, która objęła akcje, za pełne wniesienie wkładu, chyba
że nie ponosi winy. Jeżeli akcje spółki zostały objęte przez osobę, która
działała we własnym imieniu, lecz na rachunek spółki albo spółki lub
spółdzielni zależnej, obejmującego uważa się za osobę działającą na własny
rachunek.
Sąd, na żądanie akcjonariusza albo
spółki, może unieważnić wszystkie albo część akcji w przypadku
niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania do wniesienia wkładów na
pokrycie akcji. Orzekając o unieważnieniu akcji, sąd określa wysokość spłaty
należnej akcjonariuszowi za unieważnione akcje, która powinna uwzględnić
stosunek wartości wkładu wniesionego do wartości wkładu niewniesionego (art.
30051 k.s.h.).
W spółce tworzy się kapitał
akcyjny wyrażony w złotych, na który przeznacza się wkłady pieniężne i niepieniężne,
którego minimalna wartość wynosi 1 zł. Co istotne, wysokość kapitału
akcyjnego nie jest wskazywana w umowie spółki, a zatem każdorazowa zmiana w tym
zakresie nie będzie wymagała zmiany umowy (art. 3004 k.s.h.).
Wkłady muszą być wniesione w terminie
3 lat od dnia wpisu spółki do KRS (art. 3009 k.s.h.).
Co najmniej 8% zysku za dany
rok obrotowy powinno być przekazywane na zasilenie kapitału akcyjnego w
celu pokrycia strat, do chwili, w której kapitał osiągnie 5% sumy zobowiązań
spółki wynikającej z zatwierdzonego sprawozdania finansowego za ostatni rok
obrotowy (art. 30019 k.s.h.).
Do powstania spółki wymagane są
następujące czynności (art. 3005 k.s.h.):
1. zawarcie umowy spółki;
2. ustanowienie organów spółki
wymaganych przez ustawę lub umowę spółki;
3. wniesienie przez akcjonariuszy
wkładów na pokrycie kapitału akcyjnego co najmniej w kwocie 1 zł;
4. wpis do KRS.
Umowa prostej spółki akcyjnej,
zawarta w formie aktu notarialnego, powinna określać:
1. firmę i siedzibę spółki;
2. przedmiot działalności spółki;
3. liczbę, serie i numery akcji,
związane z nimi uprzywilejowanie, akcjonariuszy obejmujących poszczególne akcje
oraz cenę emisyjną akcji;
4. jeżeli akcjonariusze wnoszą wkłady
niepieniężne - przedmiot tych wkładów, serie i numery akcji obejmowanych za
wkłady niepieniężne oraz akcjonariuszy, którzy obejmują te akcje;
5. jeżeli przedmiotem wkładu
niepieniężnego jest świadczenie pracy lub usług - także rodzaj i czas
świadczenia pracy lub usług;
6. organy spółki;
7. liczbę członków zarządu i rady
nadzorczej, jeżeli została ustanowiona, albo co najmniej minimalną i maksymalną
liczbę członków tych organów;
8. czas trwania spółki, jeżeli jest
oznaczony.
Umowa prostej spółki akcyjnej może
być także zawarta za pośrednictwem portalu S24 (art. 3007 k.s.h.).
2020-12-14 12:13:21
Kancelaria Malinowscy i Wspólnicy